1. ANNEDE ENFEKSİYON HASTALIĞI
İnsan T- hücre lenfotropik virüsü (HTLV-1) ve human imnunodeficiency virüs (HIV) hariç diğer enfeksiyonların çoğu anne sütü ile beslenmeye bir kontrendikasyon oluşturmaz.
Annenin enfeksiyoz hastalıklarının çoğunda anne sütü ile beslenmeye devam edilir. Bu hastalıkların büyük bir kısmında bebek zaten prodromal devrede hastalık etkeni ile karşılaşmıştır. Süt içindeki koruyucu faktörlerle bebek korunmuştur ya da hastalığı çok hafif olarak geçirmektedir. Çok bulaşıcı ve var olan bir mikroorganizmanın saptandığı durumlarda bile anne sütü ile beslenmeye kısa bir süre ara verilir, annede antibiyotik tedavisine başlanır ve daha sonra emzirmeye devam edilir. Ayrıca annenin patojen mikroorganizmaya karşı duyarlı hale gelen plazma hücreleri meme bezlerine gelerek burada antikor üretir. Bu antikorlar da süte geçerek bebeği aynı mikroorganizmalara karsı konur.
2. KESİN KONTRENDİKASYON DURUMLARI
Bu durumlarda, bebeğin sağlığı için anne sütüyle beslenme tamamen kesilmelidir.
2.1. HIV Enfeksiyonu (Human Immunodeficiency Virus):
Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde laktasyon döneminde HIV enfeksiyonu saptanan annelerin bebeklerini emzirmeye devam edip etmemeleri kararı, enfeksiyonun bebeğe geçme riskine karşı bebeğin anne sütü almadığı takdirde malnutrisyon geliştirme ve ölme riski düşünülerek verilmelidir. Bu nedenle birçok sağlık kuruluşu HIV pozitif annelerin emzirmeye devam etmelerinden yanadır. Bebeğe hijyenik koşullarda başka beslenme seçeneklerinin sunulabildiği ülkelerde ise HIV (+) annenin bebeğini emzirmemesi önerilmektedir. HIV virüsü pastörizasyonla ortadan kalktığından anne sütü pastörize edilerek kullanılabilir.
2.2. HTLV-1 Enfeksiyonu (Human T-Lenfotropik Virüs Tip-1):
Anne sütüyle bebeğe geçebilmektedir. Bebeği beslemek için bir başka güvenli seçenek bulunduğunda annede HTLV-1 enfeksiyonu emzirme için bir kontrendikasyondur. Sağılmış anne sütünün dondurulması ile enfeksiyöz özelliğinin kaybolduğu konusunda yeterli çalışma yoktur.
2.3. Kalıtsal Metabolizma Hastalıkları (Örn. Galaktozemi ve Galaktoz Metabolizması Bozuklukları):
Galaktozemi gibi galaktoz metabolizmasının bozuk olduğu durumlarda bebeklerin galaktozu metabolize edememesi ciddi sağlık sorunlarına yol açar. Bu nedenle, galaktozemisi olan bebekler için anne sütü kesinlikle önerilmez. Anne sütü yerine, galaktozsuz özel formül mamalar kullanılmalıdır.
3. GEÇİCİ OLARAK EMZİRMENİN KESİLMESİ GEREKEN DURUMLAR
Bu durumlarda, enfeksiyon ya da hastalık belirli koşullarda geçici bir süre emzirmeyi durdurmayı gerektirir, ancak uygun tedavi sonrası emzirmeye tekrar başlanabilir.
3.1. Herpes Simpleks Virüsü (HSV):
Annenin memesinde aktif herpetik lezyonlar varsa, virüsün bebeğe bulaşma riski yüksektir. Bu durumda lezyonlar iyileşene kadar emzirmeye ara verilmesi önerilir. Göğüsler sağılarak boşaltılabilir, ancak sağılan süt bebeğe verilmemelidir. Annenin el hijyenine dikkat etmesi, lezyonlara dokunmaktan kaçınması önemlidir.
3.2. Varisella-Zoster Virüsü (Suçiçeği):
Peripartum dönemde annede varisella-zoster enfeksiyonu saptandı ise bebek geçici olarak anneden ayrılmalı ve beslenme şekli ne olursa olsun bebeğe varisella-zoster immünglobulin verilmelidir. Memede lezyon varsa bebeğe immünglobulin verildikten sonra sağılmış stil verilebilir. Yetmiş iki saat süre ile yeni lezyonlar çıkmadı ve önceden var olan lezyonlar kurcalandı ise (genellikle lezyonlar ortaya çıkmaya başladıktan altı-on gün sonra) anne yeniden bebeğini emzirmeye başlayabilir.
3.3. Kızamık:
Kızamık geçirmekte olan annelerin kısa süre (72 saat) emzirmeye ara vermesi yeterlidir. İmmünglobulin verilen bebeklere sağılmış anne sütü verilebilir.
3.4. Lyme Hastalığı:
Gebelik sırasında Lyme hastalığı geçiren ve uygun tedavi alan anneler emzirmeye devam edebilir. Ancak doğum sonrası Lyme hastalığı tanısı alan annelerde, hastalık tedavi edilene kadar emzirmeye ara verilmesi önerilir. Bebeğe de profilaktik tedavi uygulanmalıdır. Tedavi tamamlandıktan sonra emzirmeye devam edilebilir.
3.5. Tüberküloz:
Annede aktif tüberküloz varsa bebek anneden uzak tutulmalıdır. Anne tedavi aldıktan ve bulaştırıcı olmadığına karar verildikten sonra bebeğini emzirmeye başlayabilir. Tüberküloz enfeksiyonu ve aktif hastalık birbirinden ayrılmalıdır. Anne enfekte, deri testi pozitif fakat akciğer grafisi normalse bebeğine kendi sütünü verebilir. Yakın zamanında deri testi pozitif bulunan bir annede aktif hastalık olup olmadığı anlaşılmadan anne sütüyle beslenmeye başlanmamalıdır.
Annede aktif tüberküloz varlığında bebeğin beslenme şekli ne olursa olsun anneden ayrılmalı, annede tedaviye başlanmalı, düzelme görülünceye ve balgamında basilin negatifleştiği gösterilinceye kadar (genellikle iki hafta) beklenmelidir. Memede aktif tüberküloz lezyonu yoksa sağılmış anne sütü bu süre içinde bebeğe verilebilir. Memede lezyon varsa iyileşinceye kadar göğüsler boşaltılmalı ve sağılan süt atılmalıdır. Tüberküloz tedavisi almakta olan annelerin sütlerinde bu ilaçlar bulunsa da bebeğe profilaktik izoniazid verilmesi önerilmektedir.
4. EMZİRMENİN KESİLMESİ GEREKMEYEN DURUMLAR
Bu durumlarda emzirme devam edebilir, ancak bebeğin sağlık durumu ve bulaşma riskine karşı önlemler alınmalıdır.
4.1. Hepatit A:
Son trimesterde ya da laktasyon sırasında hepatit A geçirilmesi anne sütü ile beslenme için bir kontrendikasyon değildir. Hastalığın bulaşıcı olduğu dönemde teşhis konulmuşsa anne el temizliğine dikkat etmeli, bebeğe immunglobulin verilip aşılanmalıdır. Anneden geçen antikor yoksa üç dozluk aşılamadan sonra bebeklerde iyi bir serokonversiyon elde edilebilmektedir.
4.2. Hepatit B:
Annedeki hepatit B enfeksiyonu (aktif, kronik veya taşıyıcılık) emzirme için bir kontrendikasyon değildir. Anne Hbs Ag pozitif ise bebeğe doğumdan sonraki 12 saat içerisinde hepatit B immunglobulin verilmeli, taburcu olmadan önce de aşılanmalıdır.
4.3. Hepatit C:
Hepatit C virüsünün anne sütüyle geçişi konusunda bilgilerimiz kısıtlıdır. Bazı serilerde bebeğe geçme riski düşük bulunmuştur. CDC (Center for Disease Control) annede karaciğer yetmezliği veya birlikte HIV enfeksiyonu yoksa hepatit C'nin emzirme için bir kontrendikasyon oluşturmadığını bildirmektedir
4.4. Sitomegalovirus (CMV):
Sitomegalovirus (CMV) pozitif anneler (önceden saptanmış enfeksiyon ve antikor varlığında) güvenli bir şekilde bebeklerini emzirebilirler. Ancak prematüre ve immün yetmezlikli bebeklerde dikkatli olunmalıdır. CMV seronegatif veya prematüre bebeklere CMV pozitif anne sütü verilmemelidir. Pastörizasyon ve dondurma yöntemi ile sütteki viruslar elimine edilebilir.
4.5. Tüberküloz Enfeksiyonu Ancak Aktif Olmayan Anneler:
Geçmişte tüberküloz geçirmiş ancak şu an aktif hastalık durumu olmayan anneler bebeklerini güvenle emzirebilir. Ancak yakın dönemde deri testi pozitif olan annelerde, aktif hastalık olup olmadığını değerlendirmek önemlidir.
4.6. Kalıtsal Metabolik Hastalıklar:
4.6.1. Fenilketonüri:
Çok yakından izlenmesi koşulu ile fenilketonürili bebekler tıbbi besinleri (özel mamaları yanı sıra günlük fenilalanin gereksinimlerini karşılayacak kadar anne sütü alabilirler (kısmen anne sütü ile beslenme). Yakından izlenerek anne sütü desteği verilebilecek diğer metabolik hastalıklar arasında maple syrup urine hastalığı, tirozinemi tip I, II ve III homosistinüri (klasik şekli ve remetilasyon bozuklukları, propiyonik asidemi, metilmalonik asidemi, izovalerik asidemi, 3 hidroksi, 3 metil glutaril CoA liyaz eksikliği sayılabilir